Qayalar toplamaq əyləncəli bir hobbidir və qayaları müxtəlif növlərə təsnif edə bilmək onu daha da yaxşı edir! Qaya üç əsas sinfi çöküntü, magmatik və metamorfikdir. Çöküntü süxurlarda çox vaxt fosillər və qayada digər hissəciklərin parçaları olur. Mənzil qayalar qaz baloncukları və ya kristalları ilə tanınır. Metamorfik süxurlar Yer səthinin dərinliyində əmələ gəlir və bəzən fərqli təbəqələrə və ya zolaqlara malikdir.
Addımlar
Metod 1 /3: Çöküntü süxurlarının təsnifatı
Addım 1. Qaya fosillərini yoxlayın
Fosillər, qaya üzərində hazırlanarkən əmələ gələn izlərdir. Bu izlər ümumiyyətlə bitkilərdən, qabıqlardan və ya böcəklərdən ibarətdir. Ümumiyyətlə, yalnız çöküntü süxurlarında fosillər var.
Addım 2. Müxtəlif növ qaya parçaları axtarın
Bəzi çöküntü süxurlarına müxtəlif süxurların parçaları və ya parçaları daxildir. Parçalar tez -tez ziddiyyətli rənglərə və toxumalara malikdir və bu çöküntü süxurlarını asanlıqla aşkar edir. Gili yoxlamaq üçün böyüdücüdən istifadə etmək lazım ola bilər, çünki gil və lil parçaları çox kiçikdir.
- Çöküntü süxurlarındakı parçalar və parçalara gil, lil, qum və ya çınqıl kimi digər mineralların parçaları deyilir.
- Silt parçaları olan qayalara silttaşı, qum parçaları olan qayalara isə qumtaşı deyilir. Bəzi qayalarda çınqıl parçaları var və buna brekçiya deyilir.
Addım 3. Mineral tərkibini müəyyən etmək üçün qayanı cızın
Qaya parçaları və ya digər daş parçaları yoxdursa, səthi cızmaq üçün dırnağınızı istifadə edin. Asanlıqla cızılacaq bir qaya çox güman ki, gipsdir. Qayanı cızmaq çox çətindirsə, kvars və ya halit ola bilər.
Metod 2 /3: İqnitli qayaların təhlili
Addım 1. Qaya içərisində kristallar axtarın
Kristalların həqiqətən kiçik olduğunu görmək üçün böyüdücüdən istifadə etməli ola bilərsiniz. Digər kristallar çılpaq gözlə görülə biləcək qədər böyükdür.
Magma yeraltı olduqda və soyuduqda kristallar magmatik qayada əmələ gələ bilər. Bəzən səthdə magma püskürüb soyuduqda da kristallar əmələ gəlir
Addım 2. Qaya qaz baloncukları və ya deşiklər olub olmadığını yoxlayın
Kiçik, dağılmış deşikləri görə biləcəyinizi görmək üçün qaya səthinə baxın. Bunun səbəbi, qaz meydana gəldikcə bəzən magmatik süxurların içərisində qalmasıdır.
Bəzi magmatik qayalarda, baloncukların səbəb olduğu çuxurlar o tərəfə qədər çatacaq
Addım 3. Ekstrüziv olub olmadığını müəyyən etmək üçün qaya üzərində kiçik hissəciklər olub olmadığını yoxlayın
Qaya səthində fərqli rənglər və ya toxumalar olub olmadığını görmək üçün böyüdücüdən istifadə edin. Yer səthinə axan lavdan ekstrusiv qayalar əmələ gəlir. Lava atmosfer istiliyinə məruz qaldıqda çox tez soyuyur və bu da böyük mineralların əmələ gəlməsini dayandırır.
Addım 4. Qayanın müdaxilə edib -etmədiyini müəyyən etmək üçün böyük hissəciklər olub olmadığını yoxlayın
Təcavüzkar magmatik süxurların mineralları qaya içərisində görmək çox asandır. Bunlar rəng və toxuma baxımından fərqlənəcək və onları aşkar etmək üçün böyüdücüyə ehtiyacınız olmayacaq.
Təcavüzkar magmatik süxurlar yer altında möhkəmlənmiş magmadan yaranır. Böyük minerallar meydana gəlir, çünki magmanın yer altında soyuması uzun müddət çəkir
Addım 5. Qaya bandının rənginə baxın
Açıq rəngli iri süxurlara felsik deyilir. Həm işıq, həm də qaranlıq hissəcikləri olan süxurlar aralıq olaraq təyin olunur. Qaranlıq alovlu qayalara mafiya deyilir.
Felsic süxurlar feldispat və silika kvarsdan ibarətdir. Mafiya süxurları maqnezium və dəmirdən hazırlanmışdır. Aralıq qayalar həm felic, həm də mafikadır
Metodorfik süxurların təsnifatı
Addım 1. Qatların olub olmadığını yoxlayın
Bəzi süxurların təbəqələri var ki, bu da qayaya yapışqan metamorfik qaya deyilir. Qaya içərisindəki fərqli təbəqələri asanlıqla görə biləcəksiniz. Digər metamorfik süxurların təbəqələri yoxdur və onlara yapışmayan deyilir. Qatı olmayan metamorfik süxurların nümunələri təsadüfi görünür.
Gneys və şist təbəqələri olan ümumi metamorfik qaya növləridir. Mərmər və kvarsit təbəqələri olmayan metamorfik süxurlardır
Addım 2. Qatı olan qayaların bant rənginə baxın
Qaranlıq zolaqları olan metamorfik qayalar ümumiyyətlə şifer, işıqlı və qaranlıq zolaqları olan qayalar isə ümumiyyətlə gnaysdır. Qaya içərisində fərqli lentləri görmək üçün böyüdücüdən istifadə etməyiniz lazım ola bilər.
Qayalardakı bantlar, qayanın əmələ gəldiyi mühitin temperaturu ilə əmələ gəlir
Addım 3. Qaya yoxdursa, toxumasını yoxlayın
Qayanın təbəqələri yoxdursa və qara rəngdədirsə, çox güman ki, antrasit kömürüdür. Kvarsın kökləri olan daşlar kvarsitdir. Yenidən kristallaşmış əhəngdaşı dənələrini görə bilsəniz, bu qayanın mərmər olması deməkdir.
